Gratis bestaat niet. Toch kun je social media over het algemeen gratis gebruiken. Dat betekent dat je niet betaalt met euro’s - maar wel met iets anders. Misschien nog wel waardevoller dan je geld: je privacy. Hoe moet je daarmee omgaan? Wat mogen Meta (Facebook, Instagram, WhatsApp), Elon Musk (Twitter) of Google van je weten? In deze blog laten we zien wat je zelf online laat zien. En we geven tips hoe jij jezelf en je kinderen beschermt tegen de dollartekens, die de social mediareuzen in jouw persoonlijke gegevens zien.
Wat maakt privacy waardevol?
De bedrijven die achter social media zitten, verdienen hun geld met reclames van andere bedrijven. En als je reclame maakt, wil je dat jouw product onder de aandacht komt bij die mensen voor wie jouw product interessant is. Een voorbeeld: de maker van hondenbrokken wil dat elke hondenbezitter zijn brokjes koopt. Hij kan een advertentie plaatsen in een krant, maar dan weet hij niet exact wie de advertentie ziet - mensen zonder hond zien ‘em ook. Facebook is dan interessanter, die biedt hem de mogelijkheid om de advertenties alleen te tonen aan die mensen, die aangegeven hebben dat ze een hond hebben. Voor hem dus meer kans op succes.
Zo verzamelen de bedrijven allerlei informatie die over jou, om jouw gegevens als valuta in te zetten voor andere bedrijven.
Door vragen: jongen/meisje, leeftijd, waar ben je geboren? Etc. verzamelen ze informatie die je zelf invult, maar ook door je onlinegedrag worden ze wijzer. Want ze houden precies bij wat je doet op hun site, waar je wel of juist niet op klikt. Of je muis beweegt of niet. En zelfs buiten hun eigen site volgen ze jou in webwinkels, zoekopdrachten enz. Data in de juiste samenstelling zorgen voor advertenties op maat, waardoor de adverteerder er steeds meer voor over heeft om in jouw timeline of advertentieoverzicht te komen. Een simpel voorbeeld dat we allemaal herkennen: je hebt bij een winkel in het zoekbalkje gezocht op ‘koelkast’. Je hebt er een paar aangeklikt om wat informatie te vergelijken, maar je koopt niets en sluit je browser af. De volgende dag ga je naar de website van pak ‘m beet het plaatselijke krantje en wat zie je aan de zijkant van de pagina? Advertenties voor koelkasten. Nee, dat is inderdaad geen toeval.
Is dit verkeerd?
Waarom stel ik mezelf zo’n lastige vraag? Het antwoord is natuurlijk niet gewoon ja of nee. Het is van alle tijden om data vast te leggen van mensen. Een Bijbels voorbeeld staat in Lukas 2. De hele wereld moest beschreven worden. Natuurlijk wil de overheid weten wie haar onderdanen zijn. Dan weten ze precies wie belasting moet betalen. Maar ja, dat is de overheid en ook daar kan het misgaan met wat vastgelegd wordt. Denk aan etniciteit, geslacht, geloof, politieke voorkeur etc. In de kerk doen we ook (op kleine schaal) aan het verzamelen van data. We weten de leeftijden van de kinderen, zodat we precies weten wie we voor welke club uitnodigen. Data verzamelen om gericht mensen te benaderen, is dus heel gebruikelijk.
Maar nu die data voor commercieel gebruik. Het is niet altijd inzichtelijk voor de gebruiker zelf wat wanneer en voor wie beschikbaar is. En daar zijn natuurlijk wel wat bezwaren voor te bedenken. Mag een bedrijf geld verdienen aan mijn gegevens? Worden de gegevens alleen voor positieve doeleinden gebruikt? Wordt mijn eigen data tegen mij gebruikt? En is het ethisch verantwoord dat persoonlijke gegevens als handelswaar worden gebruikt, en dus in handen kan komen van iedereen die maar genoeg biedt? Als je deze vragen stelt, kom je eigenlijk tot de conclusie dat het niet goed is. Onze data is privé en daarom is er privacywetgeving om dit goede banen te leiden. Maar die wetgeving wordt omzeild door ellenlange algemene voorwaarden, en onze ‘vrijwillige’ donatie van informatie.
Wat kan ik ertegen doen?
Geen gebruik maken van social media is een te makkelijk antwoord, en bijna onmogelijk. Ook op het werk en in de kerk hebben we bijvoorbeeld WhatsAppgroepen, Facebookpagina’s en wat al niet meer. Bewustwording is de eerste stap. Facebook, WhatsApp en Instagram horen bij hetzelfde bedrijf, de informatie die je deelt met de een, komt ook bij de ander terecht. Dus niet meedoen met Facebook vanwege privacy, heeft geen zin als je wel WhatsApp gebruikt. Maar ook de bedrijven achter Snapchat, TikTok, Twitter of YouTube doen niets liever dan data verzamelen. Per app hebben we op een rijtje gezet, welke gegevens noodzakelijk zijn voor het functioneren, en hoe wordt omgegaan met jouw data.
De berichten die je verstuurt en ontvangt, zijn veilig. Door versleuteling is het niet mogelijk, zelfs niet voor WhatsApp zelf, om de inhoud van je berichten te zien. Dit is echter niet altijd waar… Als je bericht wordt gerapporteerd door de ontvanger, worden je vijf laatste berichten onversleuteld doorgestuurd en geanalyseerd door mensen in opdracht van WhatsApp.
Belangrijk zijn verder met name de info die deelt via je ‘status’ en of je live je locatie deelt. Die is namelijk niet versleuteld. Daarnaast is er nog de privacy richting andere gebruikers. Wie mag je foto’s zien? En ontvangst- en leesbewijzen, zet je die vinkjes aan? Denk hierover na en pas zo nodig het een en ander aan.
Facebook & Instagram en privacy
Meta, het moederbedrijf van Facebook en Instagram, weet heel veel over jou. Dat niet alleen, maar ook van je huisgenoten en ieder ander die weleens gebruik maakt van dezelfde netwerken. De apps Facebook, Instagram en Messenger verzamelen namelijk alle gegevens die je telefoon of computer toestaat. Denk hierbij aan info van je wifinetwerk, bluetooth, belgeschiedenis etc. Bij transacties via Facebook, bijvoorbeeld voor een spelletje of een donatie voor een goed doel, worden ook je betaalgegevens vastgelegd. En omdat die gegevens gekoppeld worden aan elkaar, weten ze meteen hoe je financieel ervoor staat.
Wat ze met die data doen? Uit de privacy-overeenkomst haal ik de volgende zin over het gebruiken en verwerken van jouw en mijn gegevens: ‘indien nodig voor onze gerechtvaardigde belangen (of die van anderen), waaronder voor onze belangen bij het bieden van een innovatieve, gepersonaliseerde, veilige en winstgevende service aan onze gebruikers en partners, tenzij die belangen niet zwaarder wegen dan jouw belangen of jouw grondrechten en vrijheden waarvoor persoonsgegevens verplicht moeten worden beschermd.’
Met andere woorden, we gebruiken je gegevens als we het nodig vinden voor van alles waar we geld aan kunnen verdienen.
Het advies is dus absolute terughoudendheid met wat je deelt op Facebook. En niet alleen jijzelf, waarschuw gerust ook de anderen in huis, want ook die houdt Meta in de gaten.
Er zijn in Facebook verschillende plekken waar privacy-instellingen staan, die vind je zelf wel, maar kijk vooral eens bij naar deze instellingen en klik op ‘activiteit buiten Facebook’. Schrik niet! Op de sites die je dan ziet, heeft Facebook je dus gevolgd. En zo komen de advertenties overeen met wat je zelf eerder hebt gezien.
Nog meer weten? Binnenkort delen we deel 2 van deze meerdelige blogserie, die zal gaan over TikTok, YouTube en Snapchat.
Reageren?