Hoe het zoekgedrag van leerlingen gouden kansen biedt in het onderwijs

Safeguarding biedt toezicht op het zoekgedrag van leerlingen. Daarmee is het kansrijk voor het monitoren van mediawijsheid en welzijn in de klas.

‘Zeg me wat je zoektermen zijn, en ik zal zeggen wie jij bent’. Het zou zomaar tegeltjeswijsheid kunnen zijn. Want de sites die leerlingen bezoeken en de zoektermen die zij gebruiken, zeggen veel over henzelf. Over hun interesses natuurlijk en over hun informatievaardigheden: hoe goed is de zoekopdracht opgebouwd? Maar ze laten ook iets zien over het welzijn van een leerling. Hoe gaat het écht met de leerling die herhaaldelijk zoekt op ‘Snel afvallen’? Voor scholen die gebruik maken van een contentfilter is er safeguarding om het welzijn van het kind in kaart te brengen. “Je wilt als leerkracht kunnen reageren op wat er in de klas leeft.” Daarvoor is er safeguarding.

Zoekgedrag in kaart

Met contentfiltering voorkom je als school dat leerlingen op porno of op gewelddadige beelden stuiten. Tegelijk wil je ze leren om goede zoektermen te gebruiken en bewuste keuzes te maken online. Als aanvulling op het contentfilter helpt safeguarding hierbij.

Die toepassing gaat in werking als leerlingen zoektermen gebruiken of webpagina’s aanklikken over thema’s als radicalisatie, middelengebruik, pornografie of pestgedrag. De leerkracht of ICT’er van de school krijgt daarvan een melding – ongeacht of het filter de site blokkeerde of niet. “Met safeguarding kun je er in de hogere groepen voor kiezen om minder te filteren, omdat je op een andere manier toezicht houdt”, legt Marcel Lommers (technisch consultant) uit. “Daarnaast vormen de meldingen een aanleiding om in gesprek te gaan. En daar begint het samen leren.”

Loos alarm of zelfmoord

Contentfiltering als basis, safeguarding als waardevolle extra. Dat is ook de ervaring van Tijs Grevink, ICT-coördinator en leerkracht binnen de Stichting voor Katholiek Basisonderwijs in Gelderland. “Wij gebruiken Chromebooks met een contentfilter voor de leerlingen. Aan de voorkant leren we hen veel informatievaardigheden aan, maar een melding via safeguarding kan wel een voorbeeld zijn van hoe je beter niet zoekt. Elke melding moet je in de context zien. Een zoekopdracht als ‘Adolf Hitler zelfmoord’ voor een werkstuk is loos alarm, maar bij bewuste overtredingen of zorgelijke zoektermen wil je ingrijpen.”

Dat laatste was vorig jaar het geval, toen een leerling zocht op termen als ‘zelfmoord’, ‘mager worden’ en ‘ik wil dat mijn ouders scheiden’. “Omdat het duidelijk een patroon was, zijn wij daarover in gesprek gegaan met de leerling en de ouders. Zo is in een vroeg stadium een zorgtraject gestart. Dat is pure winst. Als je bij één leerling het welzijn kan verbeteren, dan vind ik dat de software zijn dienst al heeft bewezen.”

In gesprek

Safeguarding is niet alleen waardevol bij zorgelijke situaties, benadrukt Marcel Lommers. “Het mooie is dat je ook preventief ouders en leerlingen kunt informeren of waarschuwen. Merk je dat veel leerlingen op momenten van afleiding naar Momio gaan, dan kun je wat vertellen over dit platform en over het mogelijke gevaar van grooming op deze site. Merk je dat een nieuwe online challenge erg populair is binnen de school, dan kun je erover in gesprek. Hoe veilig is de challenge? En waarom wil je je eigenlijk meten aan elkaar?”

Zo geeft safeguarding steeds weer een aanzet. Tot gesprek en zelfreflectie. En ondertussen kunnen leerlingen zelfstandig werken in een veilige omgeving. “Je hebt een online en een offline wereld. In beide werelden zie je niet alles van een kind. Maar als je zorgelijk gedrag ziet, dan wil je kunnen ingrijpen en bijsturen. Dat is wat safeguarding biedt.”