Wat is een algoritme?

Een algoritme is een stappenplan – dat is de simpele uitleg. Je denkt toch al gauw aan iets ingewikkelds, als een wiskundige formule, een code, een instructie. Als je een appeltaart bakt, gebruik je een algoritme. Als je tandenpoetst ook. Het is dus niet zo moeilijk als het lijkt.

Voorbeeld van een algoritme

Je gaat iets op Instagram posten. Dan is dit bijvoorbeeld het algoritme.

• Je pakt je telefoon.
• Je ontgrendelt je telefoon.
• Je gaat naar de app.
• Die open je.
• Je drukt op het +je.
• Je zoekt die geweldige foto van jezelf.
• Je zet er wat #’s omheen.
• Je post hem.

Er zitten wat variabelen in, welke foto neem je bijvoorbeeld en welke hashtags. Maar het algoritme is hetzelfde. Hieronder doen we uit de doeken hoe het zit met algoritmes.

Wat betekent algoritme?

Er was een Perzische wiskundige, Mohammed ibn Moesa al-Chwarizmi, die een boek schreef over het uitvoeren van berekeningen. Hij was best een baas, want mede dankzij hem zijn we in Europa Arabisch-Indische cijfers (1, 2, 3…) gaan gebruiken. Dit in plaats van de Romeinse cijfers (I, II, III, IV). In de Latijnse vertaling van zijn boeken heette hij ‘Algoritmi’. En nu zie je het verband. ‘Algoritme’ werd eerst alleen gebruikt voor berekeningen met cijfers, maar inmiddels heeft het een bredere betekenis. 

Wat is een algoritme (op het internet en sociale media)?

Een algoritme is dus een stappenplan om tot een doel te komen. Het algoritme van bijvoorbeeld Instagram is om jou de meest interessante posts te laten zien. Er wordt één algoritme gebruikt, waarbij de variabelen voor iedereen anders zijn. Het doel is om jou persoonlijk zo lang mogelijk te laten scrollen. Daar is dus een aantal algoritmes voor bedacht.

Hoe werkt een algoritme?

Hoe het algoritme van een social mediasite zou kunnen zijn opgebouwd.

• Welke gebruiker heb ik voor me?
• Wat voor post is het?
• Wat heeft hij geliked?
• Welke websites bezoekt hij? (Ja, dat kunnen ze ook zien.)
• Wie zijn zijn vrienden en wat liken die?
• Welke advertenties klikt hij aan?

Een van de grote breinen hierachter is Meta, vast niet onbekend. Meta heeft Facebook, WhatsApp en Instagram. Uit al die bronnen haalt Meta de hierboven genoemde gegevens (ook wel metadata genoemd) over jou. Om te zien hoe hij jou het beste kan verleiden tot een bezoek, tot eindeloos scrollen en liken. En om er zo voor te zorgen dat jij advertenties aanklikt. En uiteindelijk zorgt dat voor een dikke bankrekening van de baas van Meta.

Blijven scrollen door het algoritme

Het algoritme van Instagram bepaalt aan de hand van voorgaande gegevens wat jij als eerste ziet. En dan krijg je continu nieuwe dingen te zien. Het is dus niet zo dat je -telkens als je kijkt- alleen nieuwe items zou zien. Dan ben je namelijk op den duur klaar. Maar bij Instagram kun je eindeloos blijven scrollen, omdat je denkt dat je iets nog niet gezien hebt. En dat heb je waarschijnlijk ook niet, omdat je voortdurend allerlei gerelateerde berichten te zien krijgt.

Bepaalt een algoritme wat ik zie?

Zeker. Bij nu.nl krijg je telkens als je naar de site gaat, het laatste nieuws te zien. Daar zit voor het nieuws dus geen algoritme achter (voor zover wij denken). Je krijgt wel reclames te zien op nu.nl – en daar heb je weer een algoritme.

Het algoritme achter deze advertenties zegt: de variabelen zeggen dat we te maken hebben met een blanke vrouw, in Nederland, heeft net een jurk bij Bonprix gekocht, zit nu op nu.nl te kijken. Wie biedt het meeste om reclame te mogen kopen? Adverteerders hebben een budget en zeggen dan: ik heb daar wel een cent voor over. Dit gebeurt allemaal in microseconden. Zodoende zie ik een bepaalde advertentie. Het algoritme is dus dat stappenplan: zorg dat je weet wie achter het scherm zit, en dan kijk je wie het meeste biedt om reclame te tonen.

Gebruikt Kliksafe een algoritme?

Nee. Iedere bezoeker ziet hetzelfde. Er zit geen algoritme achter om jou dát te laten zien, wat ons geld oplevert.

Wat zijn de gevaren van een algoritme?

• Er zijn niet per se grote gevaren voor jou persoonlijk.
• Onjuistheden zijn niet erg handig. Als er fouten in de data zitten, krijg jij een foute advertentie te zien. Doe jij alles altijd via google, en je zoekt ineens een paar keer naar iets anders - dan ziet google: hee, daar is wat aan de hand. En dan kun je zomaar wat te zien krijgen wat je niet zou hoeven te zien.
• Het kan je kennis beperken. Doordat je steeds hetzelfde nieuws ziet (al dan niet betrouwbaar of nep), kun je op een gegeven moment denken dat iedereen zo denkt. En dat die paar mensen die je in real life tegenkomt, gek zijn dat ze anders denken.
• Als je gewoon internet gebruikt, merk je niets van algoritmes. Hooguit krijg je bijvoorbeeld soms een verkeerd zoekresultaat.

Algoritme en je privacy

Een probleem kan wel je privacy zijn. Stel dat er ergens op straat een beveiligingscamera hangt, vind je dat dan erg? Nee, je denkt waarschijnlijk: dat is voor mijn veiligheid. Maar als er een man achter je aan rent met een camera, denk je: iew. Terwijl je die persoon gewoon echt kunt zien, en je niet weet wat die beveiligingscamera doet met die beelden – en wie daarachter zit.
Er worden dus gegevens van jou gebruikt, die jij vaak niet eens bewust hebt gegeven. Die worden vaak gebruikt om beslissingen voor je te maken, waarvan je je niet eens bewust bent.

Voorbeeld: er was een man die contact had met een prostituee via Whatsapp. Later kreeg hij een vriendschapsverzoek via Facebook. Facebook misbruikte dus zijn gegevens.

Zijn algoritmes fout?

Algoritmes zijn niet per definitie fout. Ze zijn nodig om informatie te ordenen. Maar een algoritme kan ook zó gebruikt worden, dat het jou voortdurend verleidt te scrollen. Zo lang jij maar kijkt, kunnen ze geld binnenhalen van de reclames die ze jou daarbij kunnen voorschotelen.

Tot slot

Een voorbeeld van een fout algoritme, van een Microsoft-bot op Twitter die spontaan racistisch werd: https://tweakers.net/nieuws/109711/microsoft-spreekt-van-gecoordineerde-tweet-aanval-tegen-chatbot.html. Oké, is weliswaar ‘expres’ door internet verpest, maar blijkbaar is daar van tevoren niet goed over nagedacht.