Twaalf weken zonder telefoon: het kan!

Vijf pijlers

De Nederlandse psychiater Esther van Fenema schrijft in haar boek De mentale schijf van vijf over de ingrediënten die nodig zijn voor een gezonde mentale staat van zijn. Naast componenten als voldoende slaap en het praten over je problemen, is ‘matig telefoongebruik’ één van de vijf pijlers.
Het bevestigt wat wij al jaren zien in ons werk met tienermeiden: het leven mét of zonder telefoon is echt een andere wereld. Waarom maakt dat nu zo’n verschil?

Miezerig leventje

De effecten van veelvuldig gebruik van telefoon en social media zitten in een combinatie van factoren. Enerzijds zien jongeren zoveel perfecte lichamen, droomcarrières en gezellige vriendengroepen langskomen, dat hun eigen miezerige leventje steeds minder de moeite waard lijkt. Dit geldt het sterkst voor jongeren die in een moeilijke situatie zitten of psychisch kwetsbaar zijn, maar ook weerbare tieners met een goed netwerk zijn er niet immuun voor.

Gezondheid

Daarbij kost telefoongebruik enorm veel tijd -gemiddeld tussen de vijf en zes uur per dag, bleek uit onderzoek van het Mediahuis in 2025- en soms zelfs halve nachten slaap, wat weer directe invloed heeft op de kwaliteit van leven. Een gezond lichaam, fijne vriendschappen, een bevredigende schoolcarrière: alles wat het leven de moeite waard maakt, vraagt immers om inzet. En inzet kost tijd en energie.

Dopamine

Een derde factor die meespeelt is de afname van het concentratievermogen en het vermogen om plezier te halen uit dingen die niet steeds een dopaminehit geven. Dat geeft een zeurend, onrustig gevoel tijdens ‘tragere’ activiteiten. Alleen de telefoon lijkt dat gevoel nog te kunnen verstillen. Deze cocktail van factoren leidt tot een vicieuze cirkel: steeds meer schermtijd, steeds minder écht leven.

Jezelf zijn

De reden dat wij ervoor kiezen om jongeren twaalf weken bloot te stellen aan een leven zonder telefoon, is dat we ze een kans willen geven om wakker te worden uit die roes. Hun eigen leven te voelen. Zichzelf te voelen. Zichzelf te zijn, niet hun social media-versie. We willen dat ze met een nuchtere blik kunnen kijken naar hoe ze hier zijn beland en waar ze naartoe willen.

Niet zo simpel

Dat gaat heus niet altijd vanzelf. Een meisje dat tijdens de intake nog gemotiveerd leek, kan twee maanden later bij aankomst alsnog een extra telefoon in haar bagage hebben verstopt. Een jongere die zelf aangaf helemaal moe te zijn van haar schermverslaving, besteedt uren aan het omzeilen van de social media-blokkades op haar computer. Het is in de praktijk nog niet zo simpel voor ze.

Maar als we die hobbels voorbij zijn, de verstopte telefoon is onderschept en de internetbeveiliging een tandje aangescherpt, dan zien we vaak na een week of zes dat de tiener langzaam verzacht. Ze begint weer te landen in zichzelf en in haar eigen leven. En ze ontdekt wie ze ook alweer was — vaak een veel kleiner meisje dan de halve volwassene die ze pretendeerde te zijn.

De weg terug

In de laatste week krijgen ze hun telefoon af en toe even terug, om te wennen. En áf en toe is het zelfs zo dat een tiener vraagt of we die van haar nog in de kluis willen houden. Het echte leven is te fijn.

Samen kijken we dan naar manieren om een gezonde relatie met de telefoon op te bouwen. Met hulp van ouders — bijvoorbeeld door de telefoon ’s avonds in te leveren en regelmatig samen in de telefoon te kijken naar de gesprekken die worden gevoerd — en met technologische begrenzingen.
Want helemaal zonder telefoon hoeft heus niet, maar less is in deze toch wel heel erg more.