Identiteitsfraude

In de Bijbel staat een bijzonder verhaal over een tweeling. De oudste van de twee was een stoere kerel. Vaders oogappel. Sterk en ruig behaard als hij was, ging hij vaak op jacht.
De andere jongen was een moederskindje, haar lieveling. Hij was liever thuis en dat was ook aan hem te zien: hij had een gladde huid.
In die tijd (het verhaal speelt ongeveer 3600 jaar geleden in het gebied dat we nu Israël noemen) was het gewoon dat de oudste zoon zo'n beetje alles erfde van zijn vader. Daarom verzon de moeder een list. Toen het tijd werd om de ouderlijke zegen te ontvangen van de (inmiddels bijna blinde) vader, liet ze haar zoon de huid van een dier om zijn armen binden. Zo ging hij naar zijn vader toe.
De oude man twijfelde nog even. De stem leek op die van de jongste zoon, maar de ruige armen waren toch echt die van de oudste. En hij gaf de zegen - en daarmee de erfenis.

Wat de jongeman hier deed, was feitelijk het plegen van identiteitsfraude: hij deed zich voor als iemand anders. De truc van de jongste zoon uit het Bijbelverhaal kostte zijn broer de erfenis. Vandaag de dag hoor je ook van slachtoffers van identiteitsfraude die veel geld kwijtraken. Er is dus niets nieuws onder de zon. Maar hoe werkt die moderne identiteitsfraude en wat kan je ertegen doen? Daarover gaat deze blog.

Ben jij wie je zegt dat je bent?

Een voor de hand liggende vraag - maar niet zo gemakkelijk te beantwoorden. Wat bepaalt dat jij degene bent die jij zegt dat je bent? De "identiteitskaart" (of een paspoort) ligt voor de hand. Daarop staat je naam, je foto en misschien zit er ook wel een vingerafdruk of irisscan in opgeslagen. De laatste twee zijn uniek - maar daar wordt lang niet altijd op gecontroleerd. Je kunt je voorstellen dat iemand met een kopie van jouw identiteitskaart een heel eind kan komen.

Dat is dan ook de reden dat het verboden is (op een paar uitzonderingen na!) om zo maar kopieën van deze documenten te maken en aan anderen te geven.

Webshops: goudmijn voor oplichters

Omdat wij tegenwoordig vaak kopen op afstand (zie onze blog over veilig shoppen op internet) weten zowel de koper als de verkoper vaak niet precies met wie ze zakendoen. Dat geeft criminelen de kans om op naam van iemand anders te winkelen. Ze laten de spullen bij zichzelf afleveren (uiteraard via een ophaalpunt) en de factuur bij iemand anders. En vervolgens komen ook de aanmaningen en het incassobureau. Probeer dan maar te bewijzen dat jij niet degene was die de spullen heeft besteld, zoals degenen in dit artikel in het Algemeen Dagblad...
De oplichters in dit voorbeeld hoefden niet eens zoveel informatie van hun slachtoffer te hebben: naam, adres en telefoonnummer waren genoeg om op naam van hun slachtoffer bestellingen te doen.
Als je bedenkt hoeveel persoonlijke informatie er soms nog meer van je bekend is (geboortedatum, e-mailadres, bankrekeningnummer, creditcardgegevens, wachtwoorden en misschien ook wel je BSN) kan je je voorstellen hoe eenvoudig kwaadwillenden namens jou aan de gang kunnen gaan.

Identiteitsfraude voorkomen?

De mogelijkheden om dit soort fraude te voorkomen, zijn maar heel beperkt: veel gegevens zijn openbaar, en te vinden in bijvoorbeeld het telefoonboek. Ook via socialmediasites als Facebook is het niet moeilijk om een heel "profiel" van een willekeurige gebruiker samen te stellen.
Daarnaast gebeurt het domweg dat jouw gegevens buitgemaakt kunnen worden bij een digitale inbraak bij een bedrijf. Zo werd rond het schrijven van dit verhaal bekend dat er gegevens van bijna 2 miljoen (!) mensen zijn buitgemaakt bij Ticketcounter – een bedrijf dat de entreekaartjes voor veel pretparken en dierentuinen regelt. Kliksafe kreeg daarvan keurig een waarschuwing: de gegevens van meer dan 2000 Kliksafe-klanten waren buitgemaakt. Je moet dan denken aan naam, adres, woonplaats, telefoonnummer maar ook geboortedata en nummers van de bankrekening. Kortom: genoeg om iemands identiteit over te nemen:

PS: De klanten om wie het gaat, hebben op hun eigen mailadres hierover een bericht gehad.

Ik vrees dat we moeten leren leven met dit soort incidenten. Toch zijn er wel dingen waar je op kunt letten:

• In de eerste plaats moeten we voorzichtiger worden met onze persoonlijke documenten. Het voorbeeld van de kopie van je paspoort/identiteitskaart is al gegeven.
• We moeten ook voorzichtiger zijn met onze wachtwoorden. Heel veel mensen gebruiken een simpel wachtwoord - en dat ook nog op verschillende websites. Je kunt op internet eenvoudig controleren of jouw wachtwoord bekend is door een datalek. De kans dat dit wordt misbruikt, is dan levensgroot.
• Aangeraden wordt om op elke website een ander wachtwoord te gebruiken. Omdat niemand zoveel wachtwoorden kan onthouden, zijn daar betrouwbare en handige hulpmiddelen voor. Zie onze blog hierover!
• Tenslotte moet je misschien eens kritisch kijken naar welke informatie er allemaal over jou te vinden is op social media of andere websites. Heb je al eens via Google gezocht op je eigen naam…? Geef je misschien te makkelijk informatie weg, terwijl dat helemaal niet nodig is?                       

En als je slachtoffer bent geworden?

Als je denkt dat iemand zich voor jou uitgeeft, doe dan direct aangifte bij de politie. Lastig punt bij identiteitsfraude is wel: je bent waarschijnlijk al even verder voor je weet dat je slachtoffer bent. Dus die aangifte duurt ook even. Maar je hebt die aangifte wel nodig om eventuele schade te verhalen bij de dader of om een beroep te kunnen doen op je verzekering. Daarnaast heeft de politie uiteraard jouw informatie nodig om een onderzoek in te kunnen stellen.
Heel belangrijk: probeer informatie te verzamelen over de oplichting: bewaar alle e-mails en brieven die je krijgt.
Bedenk ook of je informatie hebt die misschien kan bewijzen dat jij niet degene kunt zijn geweest die iets heeft besteld. Vraag bij de schuldeiser (bijvoorbeeld de webshop) om alle informatie rond de bestelling van het artikel of het abonnement. Check of er misschien een identiteitsbewijs werd gebruikt. Geef deze informatie door aan de politie.
Vraag ook of achterhaald kan worden vanaf welk IP-adres en op welk tijdstip de bestelling werd gedaan. Dit zegt mogelijk iets over de locatie van degene die de bestelling deed. Misschien kun jij aantonen dat jij dat niet geweest kunt zijn.
Betaal niet aan een incassobureau. Reageer wel naar het bureau dat je slachtoffer bent geworden van fraude en stuur een kopie van je aangifte mee.
Blijf (vriendelijk) communiceren met alle betrokken partijen -ook met het incassobureau- ook als zij dat niet meer zo vriendelijk doen.

Meldpunt en ondersteuning

De overheid heeft een Centraal Meldpunt Identiteitsfraude ingesteld. Die kan je bellen om advies en hulp. Het telefoonnummer is 088-9001000.

Bronnen en handige links:

https://www.rijksoverheid.nl/contact/contactgids/centraal-meld-en-informatiepunt-identiteitsfraude-en-fouten-cmi
https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/identiteitsfraude/vraag-en-antwoord/wat-doe-ik-bij-mogelijke-identiteitsfraude