En dan ineens zijn ze brugpieper. Met nieuwe klasgenoten, nieuwe docenten en een nieuwe groepsdruk om hen heen. Ook in de (media)opvoeding breekt er een nieuwe tijd aan. Welke rol heb je als opvoeder in deze levensfase en hoe begeleid je tieners naar wijs mediagebruik?
Een roerige ontwikkelingsfase
De veranderingen die tieners doormaken zijn op z’n minst turbulent te noemen. Intense emoties komen boven op weg naar de zelfstandigheid. Tieners ontdekken waar ze mega van kunnen genieten maar voelen zich soms ook bang voor sociale situaties. ‘De groep’ is in deze levensfase heel belangrijk. En dat brengt vragen met zich mee: Bij wie hoor ik? Hoe moet ik me gedragen om deel te worden van de groep? En wie ben ik eigenlijk? Fysiek begint de groei naar het volwassen lichaam – hormonen zijn volop in bedrijf en dat maakt ook weer onzeker. Tieners ontwikkelen een eigen mening en er komt zelfreflectie op gang. Er gebeurt veel tegelijk in deze ontwikkelingsfase. Niet gek dat het mediagebruik van tieners ook ingrijpend verandert.
Juist in deze levensfase kan het moeilijk zijn om goed contact te houden met je kind.
Veranderingen in mediagebruik
Op de basisschool is mediagebruik vooral gericht op informatieverzameling en ontspanning. In games wordt wel samengespeeld en vloggers en influencers worden wel uitgewisseld, maar het mediagebruik staat nog veel op zichzelf. Op de middelbare school worden groepsvorming en online communicatie belangrijk. Tieners willen op socialmediasites en sluiten zich aan bij (Insta-)communities die bij hen passen. Liefst zijn ze alsmaar online, bang om iets te missen en buiten de groep te vallen. Als persoon in wording, hechten tieners ook aan online privacy en zelfsturing. Toch is de ontwikkeling nog in zo’n vroeg stadium dat ze heel veel begeleiding nodig hebben. Hoe vind je dan het evenwicht tussen richting geven en ruimte bieden?
Opvoeden als COACH
Een puber is erg geholpen bij een opvoeder die een COACH wil zijn. De vijf letters van de COACH wijzen op vijf werkwoorden die helpend zijn in deze levensfase: Connecten, Organiseren, Aanmoedigen, Checken en Harnassen. Wat betekenen ze in de mediaopvoeding?
Connecten
Juist in deze levensfase kan het moeilijk zijn om goed contact te houden met je kind. Tieners en pubers sluiten zich voor de buitenkant soms letterlijk voor je af. Toch blijf je diep van binnen heel belangrijk voor ze. Door oprecht interesse te hebben in hen als persoon en in hun wereld – de digitale wereld! – blijf je bouwen aan een goede band. Stel regels en grenzen aan mediagebruik maar begrijp ook dat social media je kind helpen om zichzelf te ontdekken. En besef dat tieners op hun smartphone niets willen missen uit angst er niet meer bij te horen. Een goede band begint met het begrijpen van elkaar.
Organiseren
Vooruitdenken en plannen zijn moeilijk voor tieners, omdat hun hersenen nog volop in ontwikkeling zijn. Daarom ben jij als opvoeder de aangewezen persoon om hierbij te helpen en hiermee te oefenen. Ga samen zitten om het mediagebruik van je tiener te organiseren. Bedenk sterke wachtwoorden en stel samen privacy-instellingen van apps in. Check met je tiener of social mediaprofielen alleen zichtbaar zijn voor connecties en bespreek welke beelden wel en niet online komen. Maak ook helpende afspraken. Stel vast op welk tijdstip de smartphone weggelegd wordt ‘s avonds (minstens een uur voor het slapen gaan) en spreek af welke gezinsmomenten schermvrij zijn. Hoe duidelijker de afspraken, hoe makkelijker te houden!
Aanmoedigen
Het mediagebruik van tieners kan makkelijk vervallen in grenzeloos of risicovol onlinegedrag. Daarom moedig je beheerst en positief mediagebruik aan. Oefen zelfbeheersing op allerlei momenten in het dagelijks leven. Bij het sparen van geld en het samen delen van een bak chips heb je dezelfde vaardigheden nodig als op je smartphone: het beheersen en sturen van je eigen gedrag. Om doelloos surfen of oneindig gamen te voorkomen kun je tieners aanmoedigen om media als middel te gebruiken voor een groter doel. Misschien kunnen ze do-it-yourself filmpjes maken of een miniatuurtrein besturen vanaf hun smartphone?
Checken
Het checken van het mediagebruik van tieners is cruciaal. Om bij te kunnen sturen en weerbaar te leren staan online. Maar hoe check je jouw tiener? Twee lijnen uit het Kinderrechtenverdrag geven richting. Enerzijds heeft een kind recht op privacy. Als de veiligheid niet op het spel staat, mag je niet zonder te vragen de appjes van je kind lezen. Tegelijkertijd heb je wel de volle verantwoordelijkheid om kinderen te begeleiden, op te voeden en te beschermen. Daarom is ouderlijk toezicht een mooie tool in de mediaopvoeding. Het biedt inzicht in mediatijd, zoektermen en bezochte websites en apps, maar de inhoud van de berichten en activiteiten blijft onzichtbaar. Door de wekelijkse rapportage kun je steeds in gesprek over wijs mediagebruik. Vraag tegelijk regelmatig of je even mee mag kijken online. Als je dat vanuit oprechte interesse en zonder vooroordeel doet, willen tieners echt wel inkijkjes geven. Tip: Qustodio is een ouderlijk toezicht app met vele mogelijkheden.
Harnassen
Opvoeden als COACH betekent ook dat je je tiener bewapent tegen de digitale schaduwkanten. Praat heel bewust over de gevaren van sexting. Bespreek hoe je seksueel getinte verzoeken van anderen afwijst en vertel ervaringsverhalen van andere tieners die jarenlang de gevolgen van uitgelekte naaktfoto’s ondervonden. Maak tieners er bewust van dat alles dat zij online zetten bewaard wordt. Stel dat jij straks gaat solliciteren en je nieuwe werkgever vindt talloze foto’s van jou in zwemkleding: hoe zou je dat vinden? Zuinig zijn met het online delen van informatie over jezelf is een belangrijke vaardigheid voor tieners van nu.
Reageren?