Social media en Sirenen: de verleidingen van deze tijd

Mooie vrouwen

Even voor de duidelijkheid: ik heb het hier niet over de brandweer of ambulances… Sirenen zijn figuren uit de Griekse mythologie.
Het waren halfgodinnen, die eruitzagen als bijzonder mooie vrouwen (in onze tijd zouden we ze topmodellen noemen) die ook nog eens heel mooi konden zingen.
Wie ze hoorde zingen, kon geen weerstand bieden en werd onherroepelijk aangetrokken.
De Sirenen woonden op een paar eilanden in de Middellandse Zee en lokten zo passerende schepen op de klippen. Maar kwam je eenmaal bij een Sirene in de buurt, dan bleek het helemaal geen mooie dame te zijn, maar een mythisch wezen; half mens, half vogel. De Sirenen doodden de mensen die bij hen in de buurt kwamen en aten ze op! Het eiland was bezaaid met de afgekloven botten van eerdere voorbijgangers. Over tegenvallers gesproken...

The Social Dilemma

Ik moest aan deze verhalen denken toen ik onlangs een documentaire zag op Netflix die ging over social media: ”The Social Dilemma”. In deze documentaire wordt getoond op welke manier social media (denk o.a. aan Facebook, YouTube, Twitter, Instagram) proberen de gebruikers te verlokken om door te klikken en door te klikken, en als het even kan uren door te brengen op hun site. Daarbij berekenen computers letterlijk welke informatie getoond moet worden om je te verleiden nóg langer te blijven. Ze zoeken dus zaken waarvan ze denken te weten dat ze jouw interesse hebben. En die social media weten zoveel van jou dat ze vaak nog gelijk hebben ook.

Problemen met het geweten

Een bijkomend effect is dat je ongemerkt in een “koker” wordt gezogen waardoor je vrijwel alleen maar informatie ziet waarvan Facebook en consorten denken dat het bij jou past. Daardoor ga jij denken dat wat jij vindt, de (enige) waarheid is: andere meningen en denkbeelden komen immers niet meer in beeld. Je gaat ongenuanceerd denken over dingen. Dit werkt polarisatie in de hand en zorgt ervoor dat het begrip voor andersdenkenden verdwijnt. Uiteindelijk bevind je je op een eiland met afgekloven botten...
In de documentaire komen mensen aan het woord die voor de genoemde bedrijven gewerkt hebben, maar problemen kregen met hun geweten. Ook zeggen ze dat zij hun kinderen expliciet verbieden om sociale media te gebruiken. Dat is nogal wat.
Bij Kliksafe merken we dat steeds meer mensen worstelen met de vraag hoe ze weerstand kunnen bieden aan dat wat internet, en met name de nepwereld die social media heet, hen biedt...

Hoe Odysseus mooie vrouwen trotseerde

Er zijn twee verhalen over legendarische helden die de Sirenen met succes hadden getrotseerd. En daar kunnen we wat van leren!

De eerste held was Odysseus. Een bekende naam. Hij kreeg de opdracht om langs het eiland te varen en weerstand te bieden aan de Sirenen. Daarvoor bedacht hij een truc: hij liet zich met touwen vastbinden aan de mast van het schip. Daarnaast beval hij zijn mannen om allemaal hun oren dicht te stoppen met een propje was, zodat zij het gezang van de Sirenen niet zouden horen. Toen ze langs het eiland voeren, hoorde de bemanning dus niets. Odysseus probeerde zich wel los te rukken van de touwen, maar dat lukte niet.
Op deze manier lukte het hem om de verleiding te weerstaan en veilig langs het eiland te komen. Opdracht volbracht.
Wat Odysseus deed, lijkt erg op wat Kliksafe biedt in de vorm van een filter: door technische beperkingen kunnen we ervoor zorgen dat social media minder grip op ons krijgen. We kunnen de toegang blokkeren of eventueel tijdlimieten instellen. Op zich een werkwijze die effectief is.
Maar net als Odysseus kunnen we nog wel heel nieuwsgierig zijn en de lokroep van de social media sirenen horen. Ook al zorgen de touwen aan de buitenkant -het filter- ervoor dat we niet zomaar kunnen toegeven aan de verleidingen. Dat is dan ook de reden dat het filter soms weerstand oproept.

Hoe Iason dat deed

Het tweede Griekse verhaal over de Sirenen gaat over de held Iason, die met zijn schip De Argos het eiland moest passeren.
Ook hij had een methode om weerstand te bieden aan de verleiding, maar daar kwamen geen touwen aan te pas. Hij nam een zanger aan boord – een topmuzikant met de naam Orpheus. Toen ze in de buurt van de Sirenen kwamen en die weer begonnen te zingen, gaf Iason aan Orpheus de opdracht om nóg mooiere liederen te zingen. En Iason en zijn bemanning waren zó gefascineerd, dat ze eenvoudigweg de Sirenen niet meer hoorden…

Wat is jouw alternatief?

Wat we van Iason leren, is dat het mogelijk is dat je de drang om steeds weer op je telefoon te kijken, ook kan doorbreken door andere, betere alternatieven te hebben.
Wat die betere alternatieven zijn, zal voor iedereen anders zijn. Denk daar eens over na, de volgende keer dat je de neiging voelt om je telefoon te pakken, om voor de zoveelste keer Facebook of Instagram te checken…

Interessante links:
https://www.frankwatching.com/archive/2020/09/30/the-social-dilemma-netflix-social-media-manipulatie/
https://www.youtube.com/watch?v=uaaC57tcci0
https://www.frankwatching.com/archive/2019/11/16/zoveel-tijd-besteden-we-op-social-media-in-2019-infographic/
https://yona.nu/ongeveer-dertien-uur-per-dag-op-social-media/